२.४१ – व्यवसायात्मिका बुद्धि:

श्री: श्रीमते शठकोपाय नमः श्रीमते रामानुजाय नमः श्रीमद्वरवरमुनये नमः अध्याय २ << अध्याय २ श्लोक ४० श्लोक व्यवसायात्मिका बुद्धिरेकेह कुरु नन्दन ।बहु शाखा हि अनन्ताश्च बुध्दयोSव्यवसायिनाम् ॥ पद पदार्थ कुरु नंदन – हे अर्जुन (कुरु वंश के वंशज)!इह – कर्म योग के इस विषय मेंव्यवसायत्मिका – स्वयं के वास्तविक(आत्म) स्वरूप में दृढ़ विश्वास के साथबुद्धिः – … Read more

२.४० – नेहाभिक्रम नाशोSस्ति

श्री: श्रीमते शठकोपाय नमः श्रीमते रामानुजाय नमः श्रीमद्वरवरमुनये नमः अध्याय २ << अध्याय २ श्लोक ३९ श्लोक नेहाभिक्रम नाशोSस्ति प्रत्यवायो न विद्यते ।स्वल्पमप्यस्य धर्मस्य त्रायते महतो भयात् ॥ पद पदार्थ इह – कर्म योग मेंअभिक्रमनाश: – शुरू किए गए प्रयासों में हानिन अस्थि –  नहीं है (भले ही शुरुआत के बाद रोक दिया गया हो)प्रत्यवाय: – दोषन … Read more

२.३९ – एषा तेSभिहिता साङ्ख्ये

श्री: श्रीमते शठकोपाय नमः श्रीमते रामानुजाय नमः श्रीमद्वरवरमुनये नमः अध्याय २ << अध्याय २ श्लोक ३८ श्लोक एषा  तेSभिहिता साङ्ख्ये  बुद्धिर् योगे त्विमां  श्रुणु ।बुद्धया युक्तो यया पार्थ  कर्म बन्धं  प्रहास्यसि ॥ पद पदार्थ पार्थ! – हे पार्थ!साङ्ख्ये – आत्मा के विषय में जो जानना हैएषा बुद्धिः- यह बुद्धिते  – तुमकोअभिहित –प्रदान किया गया हैयोगेतु – बुद्धि योग … Read more

२. ३८ – सुख दुःखे समे कृत्वा

श्री: श्रीमते शठकोपाय नमः श्रीमते रामानुजाय नमः श्रीमद्वरवरमुनये नमः अध्याय २ << अध्याय २ श्लोक ३७ श्लोक सुख दुःखे समे कृत्वा लाभालाभौ जयाजयौ ।ततो युद्धाय  युज्यस्व नैवं पापं  अवाप्स्यसि ॥ पद पदार्थ सुख दुःखे – सुख और दुःख समे  – समानकृत्वा – सोचोलाभालाभौ – वांछित वस्तुओं का लाभ और हानि (जो खुशी और शोक के कारण … Read more

२.३७ – हतो वा प्राप्स्यसि स्वर्गं

श्री: श्रीमते शठकोपाय नमः श्रीमते रामानुजाय नमः श्रीमद्वरवरमुनये नमः अध्याय २ << अध्याय २ श्लोक ३६ श्लोक हतो वा प्राप्स्यसि स्वर्गं जित्वा वा भोक्ष्यसे महीम् ।तस्माद् उत्तिष्ठ  कौन्तेय युध्दाय  कृत निश्चयः ॥ पद पदार्थ कौन्तेय – हे कुंतीपुत्र!हतो वा – यदि मारे गए ( धार्मिक युद्ध में)स्वर्गं – मुक्तिप्राप्स्यसि – तुम प्राप्त करोगे;जित्वा – यदि … Read more

२.३६ – अवाच्य वादांश्च बहून्‌

श्री: श्रीमते शठकोपाय नमः श्रीमते रामानुजाय नमः श्रीमद्वरवरमुनये नमः अध्याय २ <<अध्याय २ श्लोक ३५ श्लोक अवाच्यवादांश्च बहून्‌ वदिष्यन्ति तवाहिताः ।निन्दन्तस्तव सामर्थ्यं ततो दुःखतरं नु किम्‌ ॥ पद पदार्थ तव अहिताः – तुम्हारे शत्रु जैसे दुर्योधन इत्यादितव – तुम्हारेसामर्थ्यं – योग्यतानिन्दन्त: – अपमानजनक शब्दों सेबहून्‌ अवाच्यवादांश्च – एवं अनिर्वचनीय शब्दों सेवदिष्यन्ति – कहेंगेतत: – उन … Read more

२.३५ – भयाद्रणाद् उपरतं

श्री: श्रीमते शठकोपाय नमः श्रीमते रामानुजाय नमः श्रीमद्वरवरमुनये नमः अध्याय २ <<अध्याय २ श्लोक ३४ श्लोक भयाद्रणादुपरतं मंस्यन्ते त्वां महारथाः ।येषां च त्वं बहुमतो भूत्वा यास्यसि लाघवम्‌ ॥ पद पदार्थ महारथाः – वीर शत्रुत्वां – तुमभयात् – भयभीतरणादुपरतं – रण भूमि से भाग गयेमंस्यन्ते – सोचेंगेयेषां – जिन महावीरों कोत्वं – तुमबहुमत: भूत्वा – पहले … Read more

२.३४ – अकीर्तिं चापि भूतानि

श्री: श्रीमते शठकोपाय नमः श्रीमते रामानुजाय नमः श्रीमद्वरवरमुनये नमः अध्याय २ <<अध्याय २ श्लोक ३३ श्लोक अकीर्तिं चापि भूतानि कथयिष्यन्ति तेऽव्ययाम्‌ ।सम्भावितस्य चाकीर्तिर्मरणादतिरिच्यते ॥ पद पदार्थ भूतानि अपि – सारे प्राणीते – तेरे बारे मेंअव्ययाम्‌ – सर्व काल और सर्व स्थान पर फैल जाएगाअकीर्तिं च – अपमानकथयिष्यन्ति – बातें करेंगेसम्भावितस्य – तुम जो अपने कीर्ति … Read more

२.३३ – अथ चेत्त्वमिमं धर्म्यं

श्री: श्रीमते शठकोपाय नमः श्रीमते रामानुजाय नमः श्रीमद्वरवरमुनये नमः अध्याय २ <<अध्याय २ श्लोक ३२ श्लोक अथ चेत्त्वमिमं धर्म्यं सङ्‍ग्रामं न करिष्यसि ।ततः स्वधर्मं कीर्तिं च हित्वा पापमवाप्स्यसि ॥ पद पदार्थ अथ – उसके विपरीतत्वं – तुमइमं धर्म्यं सङ्‍ग्रामं – इस धर्म युद्ध कोन करिष्यसि चेत् – अगर ( तुम) नहीं लड़ोगेततः – उसी कारण … Read more

२.३२ – यदृच्छया चोपपन्नं

श्री: श्रीमते शठकोपाय नमः श्रीमते रामानुजाय नमः श्रीमद्वरवरमुनये नमः अध्याय २ <<अध्याय २ श्लोक ३१ श्लोक यदृच्छया चोपपन्नं स्वर्गद्वारमपावृतम्‌ ।सुखिनः क्षत्रियाः पार्थ लभन्ते युद्धमीदृशम्‌ ॥ पद पदार्थ हे पार्थ – हे पृता ( कुंती ) के पुत्र !यदृच्छया – आनुषंगिकउपपन्नं – घटते हैंअपावृतं स्वर्ग द्वारं – बाधाओं को दूर करके मुक्ति प्राप्त करने का साधन … Read more